Het verleden als inspiratiebron voor de toekomst ‘Back to the future’. Dat was het thema van de laatste bijeenkomst van VNO-NCW Arnhem, VNO-NCW Nijmegen en Jong Management Arnhem/Nijmegen, gehouden op 6 oktober bij ArtEZ (Hogeschool voor de Kunsten) te Arnhem. Vanuit verschillende invalshoeken lieten de sprekers hun licht schijnen over de vraag of en in hoeverre wij ons tegenwoordig (mogen) laten inspireren door onze voorgangers.
Nu het economisch minder goed gaat en ons gevoel van zekerheid een deuk heeft opgelopen door 11 september 2001, grijpen velen – zowel in de privésfeer als zakelijk – terug op het bekende en veilige verleden. Zo mag de oude Vespa bromfiets zich ineens weer in een warme belangstelling verheugen en trekken de Rolling Stones met hun oude nummers nog altijd volle zalen. Overigens kan de hang naar het verleden niet louter en alleen uit gevoelens van nostalgie worden verklaard. Velen laten zich ook inspireren door ideeën van hun voorgangers, maar geven daar een eigen draai aan. Dit leentjebuur spelen gebeurt aan de lopende band, zo maakt Anne Laarman van merken- en octrooibureau Markube (en voorzitter van VNO-NCW Arnhem) duidelijk in haar inleiding. Zo stak Junkie XL onlangs een oude song van Elvis Presley in een hippe, eigentijdse jas en scoorde daarmee een mega-hit en zijn retrotrends als het Burberry-ruitje, de parelketting, de krijtstreep en de Schotse rok weer overal zichtbaar in het straatbeeld. Overigens: wil je je laten inspireren door voorgangers, dan zitten er wel wat addertjes onder het gras. En die addertjes heten onder meer merkenrecht, modellenrecht, auteursrecht en octrooien, vertelt Laarman. Kort gezegd komt het erop neer dat je je voorgangers niet zomaar mag imiteren. Tenminste, als je inspirators tenminste iets geregeld hebben voor de bescherming van hun ideeën en vindingen. Hebben zij dat niet, dan zijn deze in principe vogelvrij.
Formule 1
Dat ervoer ook Reynier van Bommel, nazaat van de bekende schoenmakersfamilie en commercieel directeur van Schoenfabriek Van Bommel uit het Brabantse Moergestel. Eind 1999 maakte het schoenbedrijf bekend in zee te gaan met het toenmalige Bennetton Formule 1 team. Ruim drie jaar lang was Van Bommel vervolgens ‘official supplier to the Mild Seven Renault F1 team’. Er werd een F1-schoen uitgebracht, die het schopte tot best verkochte model in de gehele collectie. De schoen was zelfs zo succesvol dat een groot aantal schoenenproducenten met kopieën op de markt kwamen. En toen waren de poppen aan het dansen. Reynier van Bommel: ‘We waren vergeten de populaire schoen te deponeren, zodat anderen niet zomaar een verbod op het namaken van de schoen opgelegd konden krijgen. Uiteindelijk kwam het tot een kort geding en moest de rechter eraan te pas komen om ons in het gelijk te stellen.’ Want gelijk kreeg Van Bommel. De president van de arrondissementsrechtbank van Breda stelde in het vonnis: ‘ Er is geen sprake van dat de ontwerpers van de inbreukmakende schoenen zich slechts hebben laten inspireren door de schoen van Van Bommel, hetgeen op zich geen inbreuk op een aan Van Bommel toekomend auteursrecht hoeft op te leveren. Voor alle schoenen van de gedaagde geldt dat sprake is van detailgetrouwe kopieën van de ‘Formule 1’ schoen met als enig uiterlijk waarneembaar onderscheid de variatie in het op de hiel verwerkte rubber’.
Resultaat van deze uitspraak was dat alle kopieën van de schoen – en dat waren maar liefst 12.000 paren – binnen vierentwintig uur uit de handel genomen moesten worden
Niet na-apen
Als de betogen van Laarman en Van Bommel één ding duidelijk maken, dan is het wel dat je moet oppassen met de wens terug te willen naar het verleden. Je laten inspireren door dat verleden is prima, maar na-apen is uit den boze. Of, zoals de heer W.S. Hillenius, Voorzitter van het College van Bestuur van ArtEZ opmerkt: ‘Doordat we technisch feitelijk allemaal gelijk zijn, moeten we onze producten een eigen identiteit geven. Een eigen vormgeving is heel belangrijk om je te onderscheiden.’ En die identiteit mag dus best voor een deel ontleend zijn aan de historie, maar dient daarnaast ook altijd een eigen, originele invulling te krijgen.
Verschenen in: Arnhem Business (2003).