Een lastige combinatie
Een studie combineren met het opvoeden van kinderen is niet eenvoudig. Opleidingen, docenten en medestudenten zijn nauwelijks ingesteld op studerende moeders en specifieke (financiële) voorzieningen voor deze groep ontbreken. Maar het kán wel. Nobiles sprak met vier doorzetters.
‘De weg naar een studie, bleek een studie op zich’
Naam: Annemiek de Jong (28) Kinderen: twee dochters (zes en twee) Studie: Cultureel Maatschappelijke Vorming, Hogeschool Rotterdam Werk: Oprichter van de Stichting Steunpunt Studerende Moeders
‘Toen mijn oudste dochter ruim twee was, besloot ik me in te schrijven voor de opleiding Maatschappelijk Werk en Dienstverlening bij de Hogeschool Rotterdam. Ik kwam uit een bijstandspositie, maar toch was dit financieel een stap terug. Ik was genoodzaakt extra te lenen. Echter: met het oog op een betere toekomst voor mijzelf en mijn gezin, besloot ik toch door te zetten. Het bleek een heel geregel om colleges, zelfstudie en kind op elkaar af te stemmen. Ik moest alles zelf uitzoeken. Onderwijsinstellingen hebben weinig kennis van regels en wetten die voor moeders van belang zijn, zoals de Wet kinderopvang. De weg naar een studie is daardoor een studie op zich. Bovendien werken instanties als de IB-Groep en de Sociale Dienst niet altijd mee. Herhaaldelijk zeiden ze tegen mij dat kinderen mijn eigen keuze waren en dat ik mijn problemen zelf moest oplossen. Dat deed ik ook, maar het zou fijn zijn geweest als er mensen waren geweest die konden meedenken. Het is immers niet alleen mijn probleem, maar ook dat van de maatschappij. Studenten met kinderen hebben óók recht op onderwijs dat goed toegankelijk is. Scholen moeten flexibeler omgaan met deze groep. Om anderen mijn geploeter te besparen, richtte ik twee jaar terug een website op voor studerende moeders, bedoeld voor het uitwisselen van kennis en ervaringen. Deze was meteen een succes en groeide uit tot de Stichting Steunpunt Studerende Moeders. Ik kreeg er mijn handen aan vol aan en kon mijn voltijdsstudie niet meer combineren met het stichtingswerk en de komst van mijn tweede dochter. Daarom ben ik overgestapt naar de duale variant van Cultureel Maatschappelijke Vorming. Tegenwoordig is het werk voor de stichting mijn baan, want de hogeschool financiert de diensten die wij leveren inmiddels. Geweldig! Wat is er nou mooier dan werken voor een doel waar je achter staat?’
‘Je moet vechten voor je rechten’
Naam: Bianca Ruygt-Huiskes (24) Kinderen: een zoon van zes en een dochter van vier Studie: Hogere Juridische Opleiding aan de Saxion Hogeschool Enschede Werk: medewerker callcentrum en oprichter lokale afdeling Steunpunt Studerende Moeders
‘Als puber zag ik het belang van een goede opleiding niet echt. Ik werd jong moeder, trouwde, we kochten een huis en er kwam nog een kind. Maar na verloop van tijd begon het te kriebelen. De baantjes die ik had, waren weinig uitdagend. Ik was nog jong, wilde ik mijn hele leven zo doorgaan? Nee, dus. Daarom schreef ik me in voor de Hogere Juridische Opleiding aan de Saxion Hogeschool. Inmiddels ben ik al bijna halverwege mijn studie. Vier dagen in de week volg ik colleges, twintig uur werk ik in een callcenter en daarnaast probeer ik zo’n vijftien uur te besteden aan zelfstudie. Mijn man werkt fulltime en de kinderen gaan naar de buitenschoolse opvang. Behalve op woensdagmiddag. Dankzij een flexibele docent kan ik dan thuis aan een groepsopdracht werken, zodat de kinderen uit school naar huis kunnen. Of dit over een paar weken nog zo is, is echter de vraag. Iedere tien weken verandert mijn rooster en moet ik opnieuw kinderopvang regelen. En maar weer hopen dat ik niet met mijn werkuren in de knel kom. Mijn baas rekent immers ook op mij en mijn inkomsten zijn hard nodig. Ik kan mijn baan niet zomaar opzeggen. Het onderwijssysteem is ingericht op studenten die altijd aanwezig kunnen zijn. Maar mij lukt dat niet. Als de kinderen bijvoorbeeld ziek zijn, moet ik thuisblijven. Daardoor ben ik erg afhankelijk van de goodwill van docenten en medestudenten. Die zijn echter niet zo gewend aan studerende moeders. Vooral in het begin had ik daardoor het gevoel dat ik overal tegenaan moest boksen. Maar ik dacht: ik betaal gewoon collegegeld en heb óók recht om te studeren. Nu gaat het makkelijker. Ik word op school erg gesteund. Gelukkig. Als dat niet zo was, zou ik niet weten hoe ik het moest redden.’
‘Er is nooit een goed moment om moeder te worden’
Naam: Natalia Skoraia (32) Kinderen: twee zonen (veertien en negen) Studie: Bedrijfswiskunde en Informatica aan de Vrije Universiteit Amsterdam Werk: runt samen met haar man restaurant Saray in Amsterdam
‘In Wit-Rusland studeerde ik Technologie & Design, een academische studie die voorbereidt op een baan bij kledingproducenten. In het derde jaar van de opleiding leerde ik mijn toekomstige man kennen, een Turkse Nederlander. Hij had toen al een zoontje van ruim een uit een eerdere relatie. Na anderhalf jaar ben ik ook naar Nederland gekomen. Met het idee dat ik met mijn diploma hier wel aan de slag kon. Dat was niet zo. In Nederland wordt immers nauwelijks kleding gemaakt. Omdat ik wiskunde ook een leuk vak vond, besloot ik Bedrijfswiskunde en Informatica te gaan studeren aan de VU. Op het moment dat ik aan de Voorbereidingscursus voor Anderstalige Studenten begon, was ik echter al zwanger van mijn jongste zoon. Toch besloot ik door te zetten. Mijn vader zei altijd: er is nooit een goed moment om zwanger te worden. Dat ben ik met hem eens. Nederlanders vinden dat je alles op orde moet hebben, voordat je aan kinderen begint. Maar waarom eigenlijk? Ik denk zelfs dat het makkelijker is om kinderen met een studie te combineren dan met een baan. Je bent toch iets flexibeler. Overigens moet ik zeggen dat ik altijd veel steun heb gehad van mijn faculteit. Toen mijn zoon geboren was, kreeg ik direct de sleutel van het EHBO-kamertje. Daar kon ik rustig borstvoeding kolven. Als er een groepsopdracht gemaakt moest worden en er was geen student beschikbaar die zijn uren op de mijne kon afstemmen, dan mocht ik de opdracht vaak alleen maken. En de VU-crèche is heel goedkoop. Doordat opleiding en universiteit mij tegemoetkwamen, heb ik het gered; ik ben nu bijna klaar met mijn scriptie. Van andere moeders in de VU-Mamagroep hoor ik dat niet alle opleidingen meedenken. Die vrouwen krijgen te horen dat ze zich maar moeten aanpassen aan de rest. Maar dat gaat lastig, als je thuis ook verplichtingen hebt.’
‘De Belastingdienst gaf telkens een ander antwoord’
Naam: Joyce van der Groep-Van Hoek (22) Kinderen: een zoon (elf maanden) Studie: Bouwkunde aan de Hogeschool van Amsterdam Werk: op de financieel-administratieve afdeling van een zorggroep
‘Uit medische overwegingen heb ik er bewust voor gekozen om jong moeder te worden. Ik lijd aan het pso-syndroom, waardoor ik jaarlijks veel minder cycli heb dan “normale” vrouwen. En dus minder kans om zwanger te raken. Daarom besloot ik al op mijn achttiende met de pil te stoppen. Twee jaar later was ik in verwachting. Van mijn beslissing heb ik absoluut geen spijt. Maar ik krijg dan ook veel steun uit mijn omgeving. Ons zoontje gaat naar het kinderdagverblijf en daarnaast springt mijn moeder regelmatig bij. Daardoor kan ik probleemloos aan alle lessen deelnemen en houd ik voldoende tijd over voor zelfstudie en mijn bijbaantje. Mijn medestudenten en docenten zijn altijd bereid me te helpen. Van de decaan en de examencommissie kreeg ik zelfs toestemming om een jaar met zwangerschapsverlof te gaan. Zie dat maar eens te regelen met een werkgever! Volgens mij is de combinatie studie – kind zo slecht nog niet. Ik zou andere jonge vrouwen zeker aanraden erover na te denken. Hetgeen niet wil zeggen dat alles van een leien dakje is gegaan. Het bleek bijvoorbeeld lastig om via de Belastingdienst een tegemoetkoming in de kosten van de kinderopvang te krijgen, omdat ik het afgelopen jaar niet werkte. Ik bleef de Belastingdienst maar bellen en kreeg iedere keer een ander antwoord op mijn vragen. Uiteindelijk ben ik er door veel speurwerk achtergekomen dat ik er wel recht op heb, maar het heeft me aardig wat hoofdbrekens gekost. Verder moet ik nu maximaal lenen bij de IB-Groep en zal ik vermoedelijk een beroep moeten doen op het Afstudeerfonds van de hogeschool om mijn studie te kunnen bekostigen. En het is maar de vraag of ik dan geld krijg. Toch vind ik dat het perfect loopt. Ik ben blij met mijn kind en met mijn studie!’
‘Gedegen beleid nodig’
Hoeveel studerende moeders er in Nederland precies zijn, is volgens de Stichting Steunpunt Studerende Moeders (expertisecentrum voor het combineren van studie en zorg in Nederland) niet bekend. De groep is divers en omvat onder meer tienermoeders, herintrede vrouwen en studentes die tijdens hun studie in verwachting raken. Onderwijsinstellingen in mbo, hbo en wo en de IB-groep houden niet systematisch bij hoeveel moeders er staan ingeschreven. De stichting vermoedt dat het om een aanzienlijk aantal gaat, gezien alleen al de honderden mailtjes van moeders die er de afgelopen jaren binnenkwamen. In het rapport ‘Moeders als doelgroep, inzicht in de knelpunten’ dat vorig jaar aan minister Plasterk werd aangeboden, adviseert de stichting de minister daarom om een gedegen beleid voor studerende moeders (en vaders met zorgtaken) te ontwikkelen. Dat ontbreekt nog, terwijl het wel gewenst is. Nu zijn studerende moeders sterk afhankelijk van de welwillendheid van decanen, docenten en medestudenten en de vraag of ze voldoende inkomsten weten te verwerven. En of ze de juiste informatie boven tafel weten te krijgen, want die is erg versnipperd, waardoor velen niet weten waarop ze recht hebben. Zolang een goed beleid voor studerende moeders ontbreekt, blijven de mensen die zich inzetten voor de stichting hiervoor lobbyen bij de politiek en koepelorganisaties van het onderwijs. Daarnaast zijn ze druk bezig om bij diverse onderwijsinstellingen in het land spreekuren op te zetten voor (aanstaande) ouders. Bovendien organiseren zij bij verschillende hogescholen en universiteiten speciale ontmoetingsbijeenkomsten voor moeders, zodat zij ervaringen kunnen uitwisselen en elkaar kunnen steunen. Ook begeleiden ze studerende ouders bij het aanschrijven van bijvoorbeeld financieringsfondsen.
Via de website van de stichting Studerende Moeders is informatie te vinden over de bestaande voorzieningen voor studerende moeders op onder meer het terrein van huisvesting, financiën, kinderopvang en belastingen.
Verschenen in: Nobiles Magazine (Nobiles Media; 2008).