‘Basisscholen adopteren onderzoekers’
Hoe kun je de belangstelling voor wetenschappelijk onderzoek bij kinderen stimuleren en hun talenten laten ontkiemen? Dat is de vraag die deelnemers aan het onlangs opgerichte WetenschapsKnooppunt Radboud Universiteit (WKRU) zich stellen. ‘Mijn allergrootste droom is een summercamp voor talentvolle basisschoolleerlingen, direct voor de hoofdingang van het ziekenhuis’, aldus initiatiefnemer en Spinozawinnaar professor Carl Figdor.
‘Kinderen zijn ontzettend nieuwsgierig. Ze willen weten hoe de wereld in elkaar steekt, stellen voortdurend vragen en proberen van alles uit. Die natuurlijke drang om te weten, wordt in het basisonderwijs eigenlijk niet voldoende uitgenut’, vindt Carl Figdor, hoogleraar immunologie en wetenschappelijk directeur van het NCMLS. ‘Het WKRU brengt daar verandering in. Dit unieke samenwerkingsverband van universiteit, ziekenhuis, pabo’s en basisonderwijs wil basisschoolleerlingen onder begeleiding van wetenschappers aanzetten tot experimenterend en onderzoekend leren.’
Winterschool
(Aankomende) basisschoolleerkrachten spelen daarbij een cruciale rol: zij moeten kennis en vaardigheden overdragen en de leerlingen een onderzoekende houding bijbrengen. Speciaal voor docenten organiseert het WetenschapsKnooppunt daarom jaarlijks een Winter- en een Zomerschool. Hier presenteren wetenschappers hun bevindingen, verzorgen onderzoekers en pabo-studenten workshops en doen leerkrachten experimenten. ‘De eerste Winterschool, waarin ook spinozisten Theo Rasing en Peter Hagoort participeerden, is inmiddels achter de rug. De opkomst was met tachtig bezoekers boven verwachting’, vertelt Figdor. ‘Uit de reacties bleek dat de deelnemers de Winterschool als een mooie gelegenheid beschouwen om onderzoeksvaardigheden op te doen en op de hoogte te raken van recent wetenschappelijk toponderzoek.’ De volgende Winterschool is op 3 februari.
Prijsvraag
De inhoud van de Winterschool wordt ontwikkeld door drie projectteams, ieder bestaand uit pabo-studenten, aio’s, leerkrachten en de WKRU-coördinator. Spil binnen ieder team is een onderzoeker, die als inhoudsdeskundige fungeert. ‘Deze deskundigen worden gevonden door middel van een prijsvraag’, licht Figdor toe. ‘We vragen onderzoeksgroepen van de Radboud Universiteit aan te geven wat wetenschappelijk gezien hun voornaamste doorbraak was in het voorgaande jaar. De drie groepen die de beste, boeiendste of belangrijkste doorbraken realiseerden, worden bekend gemaakt bij de opening van het academische jaar en krijgen een geldbedrag. Hiermee kunnen ze lesmateriaal over hun onderzoek ontwikkelen. Met minimaal drie basisscholen – twaalf klassen, driehonderd leerlingen – wordt vervolgens een samenwerkingscontract aangegaan om vervolgactiviteiten te organiseren.’ Het WKRU richt zich in eerste instantie op 8-12-jarigen.
Brein
De leerlingen gaan met een onderzoeksthema aan de slag. Voor het schooljaar 2009/2010 staat het thema al vast: het brein. ‘We hebben dit niet via een competitie geselecteerd – daarvoor ontbrak dit jaar de tijd’, zegt Figdor. ‘Het thema is gekozen, omdat je er vanuit de alfa-, bèta- en gammawetenschappen naar kunt kijken. Wat is het brein? Welke breinziektes bestaan er? Wat kunnen we eraan doen? Hoe verloopt de taalverwerving in het brein? Scholen kunnen aio’s en postdocs ‘adopteren’ om de introductie van het thema in de klas begeleiden. Voor de onderzoekers is dat een gouden kans om hun onderzoek toegankelijk en begrijpelijk presenteren. Iets wat erg belangrijk is, ook om voldoende draagvlak voor onderzoek te creëren. Bij kinderen en leerkrachten ontstaat er zo begrip van wat wetenschap is en doet.’
Summercamp
Door de schoolprojecten zal het WKRU ook getalenteerde leerlingen op het spoor komen, hoopt Figdor. ‘Het WetenschapsKnooppunt wil scholen helpen voldoende uitdaging te bieden aan meerbegaafde leerlingen. Bijvoorbeeld door deze kinderen te laten deelnemen aan een summercamp. Ik zie het al voor me: kinderen en jonge wetenschappers die hun tenten opslaan op het grasveld voor de ingang van het ziekenhuis. Uit dat contact komt vast iets moois voort! We zouden bijvoorbeeld een wetenschappelijke wedstrijd kunnen organiseren, waarbij het winnende team een vlucht met de traumaheli krijgt.’ De concrete invulling van het WKRU moet deels nog worden bedacht. Figdor: ‘We overwegen klassen uit te nodigen om universiteit en ziekenhuis te bezoeken, debatten in culturele centra te organiseren, duostages voor pabo-studenten en aio’s te realiseren. Steeds kijken we daarbij hoe we win-winsituaties kunnen creëren voor alle deelnemers.’
Staatssecretaris overhandigt cheque
Op maandag 24 augustus nam onderwijsstaatssecretaris Sharon Dijksma het businessplan van het WKRU in ontvangst in aanwezigheid van het college van bestuur van de Radboud Universiteit, de raad van bestuur van het ziekenhuis en KNAW-voorzitter Robbert Dijkgraaf. Het WKRU is het eerste WetenschapsKnooppunt dat van start gaat in het kader van het Orion Programma van het Ministerie van OCW, bedoeld om de excellentie in het onderwijs te bevorderen. Later volgen meerder knooppunten. In het WKRU participeren het Nijmegen Centre for Molecular Life Sciences (NCMLS), Centre for Society and Genomics, Hogeschool Arnhem Nijmegen, Kenniscentrum Wetenschap en Techniek Gelderland en Expertisecentrum Nederlands. De Nijmegenaren ontvingen van Dijksma een stimuleringspremie van € 200.000 waarmee de kosten voor de periode tot en met 2012 deels gedekt zijn. Daarna wordt het knooppunt geëvalueerd. Tegelijkertijd met de staatssecretaris, waren er ook basisschoolleerlingen aanwezig op de campus. Onder leiding van aio’s onderzochten zij de werking van een hefboom, verdiepten ze zich in de vraag welke voorwaarden nodig zijn om tuinkers te laten groeien en spraken ze met onderzoekers over het begrip ‘identiteit’.
Verschenen in: Radbode, veertiendaags informatieblad van het Universitair Medisch Centrum St Radboud (UMCN; 2009).