Hoe kan ik mijn leven zo indelen dat de combinatie werk en privé eenvoudiger wordt? Een vraag die u vast zo nu en dan stelt. Maar u niet alleen. Ook de overheid denkt na over manieren om de samenleving zó te organiseren dat het combineren van arbeid en zorg simpeler wordt. De Stimuleringsmaatregel Dagindeling en de campagne Mannen in de Hoofdrol moeten daarvoor zorgen.
Het overheidsbeleid is er de laatste jaren vooral op gericht geweest om meer voorzieningen te creëren die de combinatie van arbeid en zorg makkelijker maken. Daarnaast willen beleidsmakers mannen stimuleren om meer te doen in het huishouden en de zorg voor kinderen. De Stimuleringsmaatregel Dagindeling uit 1999 diende vooral het eerste doel: meer voorzieningen realiseren. Lokale overheden, bedrijven en maatschappelijke organisaties die samen om de tafel gingen zitten om betere afspraken te maken over de afstemming van werk en privé, konden een subsidie krijgen om hun ideeën te realiseren. De afgelopen vier jaar wisten maar liefst 140 zorg-arbeidexperimenten zo’n stimuleringssubsidie in de wacht te slepen. Met het geld werden heel wat creatieve en succesvolle oplossingen bedacht voor de werk-privé problematiek, zo blijkt nu uit een evaluatie van het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP). Minimaal zestig procent van de lokale experimenten levert blijvend resultaat op. De verwachting is dat het succespercentage verder zal stijgen, omdat nog niet alle experimenten zijn afgerond.
Voorbeeld van een geslaagd experiment: de Bengelbus In het zuidwesten van Drenthe rijdt sinds januari 2002 een tot naschoolse opvang omgebouwde lijnbus, de zogenaamde Bengelbus. Deze mobiele opvang doet dagelijks meerdere dorpen aan, die elk op zich te klein zijn om zelf naschoolse opvang te kunnen regelen. In totaal kunnen er twaalf kinderen in de Bengelbus worden opgevangen. Voorin staan stoelen, achterin bevinden zich een speelruimte, een keukentje en een garderobe. De bus pikt de kinderen op bij de vier deelnemende basisscholen en parkeert elke dag in een ander dorp bij de school, een dorpshuis of een sportaccommodatie. Daar kunnen de kinderen spelen of deelnemen aan activiteiten en halen de ouders hun kroost aan het eind van de dag weer op. Na afloop van de Stimuleringsmaatregel Dagindeling blijft de Bengelbus bestaan als joint venture van kinderopvangorganisatie Speelwerk en Stichting Welzijn Westerveld.
Voortzetting experimenten
Dat de experimenten over het algemeen geslaagd zijn, wil overigens niet zeggen dat de zorg-arbeidstress daarmee is opgelost. Nog steeds zijn schooltijden, werktijden en openingstijden van kinderopvang en andere publieke voorzieningen meestal slecht op elkaar afgestemd. Bovendien liggen school, kinderopvang en buitenschoolse opvang vaak ver uit elkaar, waardoor kinderen voortdurend van de ene naar de andere plek moeten worden gebracht. En waar oplossingen worden bedacht voor deze problemen, blijken deze vaak strijdig met de bestaande wet- en regelgeving. Om dat structureel te veranderen, is het van belang dat de Stimuleringsmaatregel een vervolg krijgt, vond voormalig staatssecretaris Phoa van Emancipatie en Familiezaken. Met Europees geld kunnen er de komende jaren een aantal nieuwe- en vervolgexperimenten worden gesubsidieerd. Daarnaast is het van belang dat succesvolle experimenten worden omgezet in regulier beleid. Daarvoor zijn echter forse investeringen nodig voor de samenwerking rondom de brede scholen, de bouw van multifunctionele gebouwen (waarin meerdere voorzieningen zijn ondergebracht, zoals bijvoorbeeld de school, de naschoolse opvang, de bibliotheek en het buurtcentrum), telewerken en de aanleg van veilige routes van school naar huis (de zogenaamde ‘kindlinten’). Of die investeringen er zullen komen, is nog onduidelijk. Het is aan het nieuwe kabinet om hierover te beslissen.
Voorbeeld van een geslaagd experiment: het Moedercontract Een paar jaar terug zat het Universitair Medisch Centrum in Utrecht met de handen in het haar: er stonden operatiekamers leeg bij gebrek aan personeel. Het ziekenhuis ging op zoek naar een creatieve oplossing van het personeelstekort en ontwikkelde het Moedercontract: een baan van ongeveer achttien uur per week, die rekening houdt met de schooltijden van kinderen. De werktijden vallen onder schooltijd en de werknemer is op woensdag en in de schoolvakanties vrij. Toen het Moedercontract op de markt kwam, bleken veel herintreedsters belangstelling te hebben. Dankzij het Moedercontract konden er twee extra teams voor de OK’s worden samengesteld. Ook in andere ziekenhuizen, de gehandicaptenzorg en verzorgingshuizen wordt inmiddels slimmer geroosterd.
Mannen in de Hoofdrol
Naast de Stimuleringsmaatregel Dagindeling, loopt er sinds dit jaar nog een andere campagne: Mannen in de Hoofdrol. Deze campagne, die ook volgend jaar nog doorgaat, heeft eveneens de bedoeling de zorg-arbeid stress te verlichten. De insteek is ditmaal echter totaal anders. De overheid komt niet met extra geld voor vernieuwende projecten over de brug, maar spreekt mannen direct aan op hun geringe participatie in het huishouden en de zorg. Als mannen thuis nu maar meer gaan doen, wordt het voor vrouwen vanzelf makkelijker om zorg en arbeid te combineren. Vrouwen zullen dan minder moe en vrolijker zijn en daar profiteren mannen uiteindelijk ook weer van, zo is – in een notendop – de achterliggende gedachte. Door middel van radio- en tv-spotjes, freecards in horecagelegenheden, bijlagen in mannenbladen, talkshows, een conferentie en de website Wiedoetwat.nl, probeert het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) mannen zijn boodschap in te prenten. Of SZW daarin zal slagen, blijft vooralsnog de vraag.
Verschenen in een uitgave van Kintent (2003), intermediair op het gebied van Kinderopvang, en bedoeld voor ouders met een kind in een kinderdagverblijf.